عبور «سپاه» از سامانه‌های سپر دفاع موشکی

فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران به‌تازگی از دستیابی ایران به موشک بالستیک هایپرسونیک پیشرفته خبر داده و آن را یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی توصیف کرده است؛ سلاحی که توانایی عبور از سامانه‌های سپر دفاع موشکی را با سرعت بسیار بالا، مانورپذیری و در نتیجه پیش‌بینی‌ناپذیری سیر حرکت تضمین می‌کند و ردیابی و مقابله با آن را به سطحی بسیار دشوار می‌کشاند.

به گزارش ایسنا، سردار امیرعلی حاجی‌زاده این خبر را در جریان برگزاری بزرگداشت یازدهمین سالگرد شهادت سردار حسن طهرانی‌مقدم رئیس سازمان جهاد خودکفایی سپاه پاسداران که به «پدر صنایع موشکی ایران» معروف است، اعلام کرده و در توضیحاتش یادآور شده که «این موشک جدید جمهوری اسلامی ایران از همه سامانه‌های پدافندی که در داخل جو دفاع یا سامانه‌های فوق‌العاده گران‌قیمتی که در بیرون جو با موشک‌ها مقابله می‌کنند، می‌گذرد و فکر نمی‌کنم تا ده‌ها سال بعد هم فناوری پیدا شود که بتواند با آن مقابله کند.»

موشک‌های هایپرسونیک نسلی از موشک‌هاست که سرعتی بیش از ۵ ‌برابر سرعت صوت‌ دارند و به دلیل همین سرعت بالا، رهگیری‌شان با سامانه‌های پدافندی رایج تقریباً ناممکن و انهدام آن‌ها با سلاح‌های لیزری امکان‌پذیر است. برخلاف موشک‌های بالستیک که مسیرهای قابل پیش‌بینی را طی می‌کنند، سلاح‌های هایپرسونیک توانایی رادارگریزی دارند و می‌توان از آن‌ها برای نابودی سریع اهداف مهم دشمن نیز استفاده کرد.

پیش از این در خردادماه سال ۱۳۹۹، دریادار حسین خانزادی فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش از تولید موشک‌های سوپرسونیک و به‌کارگیری موتورهای جدید توربوفن در آن با هدف حرکت چندبرابر سرعت صوت، در آینده‌ای نزدیک خبر داده بود؛ موشک‌های سوپرسونیک آن دسته از موشک‌ها هستند که سرعتی معادل سرعت صوت یا اندکی بالاتر دارند. هرچند هنوز از موشک سوپرسونیک ایران رونمایی نشده یا گزارشی از آزمایش آن در فضای عمومی انتشار نیافته است، اما می‌توان اطلاعاتی را از میزان ارتقای توانمندی دفاعی‌ای که نیروهای مسلح ایران با تولید این موشک به آن رسیده‌اند، ارائه کرد.

تعریف هر وسیله حاملی با عنوان هایپرسونیک یعنی سرعت حرکت آن وسیله از سرعت حرکت صوت بیشتر است. امواج صوتی در سطح دریا با سرعت ۱۲۲۵ کیلومتر بر ساعت و در ارتفاع ۱۰,۶۶۸ متری (یعنی ارتفاع حرکت هواپیماهای مسافربری) با سرعت ۱۰۶۷ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کنند. سرعت هواپیماهای مسافربری ۹۶۶ کیلومتر بر ساعت است، اما سامانه‌های فراصوت ۵۶۳۳ کیلومتر بر ساعت سرعت دارند، یعنی در هر ثانیه ۱.۶ کیلومتر را طی می‌کنند.

موشک هایپرسونیک نیز به آن‌دسته از پرتابه‌هایی گفته می‌شود که ۵ تا ۲۵ برابر سرعت صوت حرکت کنند؛ در این سرعت‌ها پرتابه در یک ثانیه بین ۲ تا ۸ کیلومتر را طی می‌کند. سرعت بسیار سریع حرکت این موشک در جو لایه‌ای از ابر پلاسما را در مقابل کلاهک خود تشکیل می‌دهد که عملکرد امواج رادیویی را مسدود و در نتیجه از آن در برابر شناسایی محافظت می‌کند و از همین‎رو، هدف قراردادن‌ آن‌ها با سامانه‌های دفاع موشکی زمین به هوا بسیار دشوار است. این موشک‌ها دارای قابلیت‌های مختلف مانوردهی هستند و برد کافی برای قراردادن اهداف فراقاره‌ای را هم دارند که آنها را بدل به سلاح‌های قدرتمند و بازدارنده‌ای می‌سازد.

به غیر از روسیه، چین و آمریکا که در مراحل پیشرفته توسعه موشک‌های هایپرسونیک خود قرار دارند. کره‌شمالی، استرالیا و هند هم از ساخت یا خرید موشک هایپرسونیک گفته‌اند و حالا ایران هم با تولید موشک بالستیک هایپرسونیک به جمع معدود کشورهای جهان پیوسته که دارای این فناوری پیشرفته نظامی هستند.

کارشناسان نظامی علت رشد تلاش کشورها در طول سال‌های اخیر برای دستیابی به نوع سلاح‌های هاپیرسونیک را دشواری دفاع دربرابر قدرت تخریب‌گری آن‌ها به دلیل همان ویژگی‌های یادشده یعنی سرعت بسیار بالا، مانورپذیری و پیش‌بینی‌ناپذیری مسیر پروازشان، دانسته‌اند. هرچند آمریکا مدتی است به دنبال توسعه یک رویکرد تدافعی در برابر موشک‌های هایپرسونیک است که شامل ساخت مجموعه‌ای از حسگرهای فضاپایه و البته جلب همکاری نزدیک با متحدان مهم خود خواهد شد اما گفته می‎شود این رویکرد احتمالاً بسیار پرهزینه است و اجرای آن سال‌ها طول خواهد کشید.

همچنین برخی کارشناسان نظامی معتقدند در آینده می‌توان از رهگیرهای لیزری که قادر به انهدام هواپیماهای بدون‌سرنشین هستند، برای متوقف کردن موشک‌های کروز هایپرسونیک و بالستیک استفاده کرد، امری که نیازمند تقویت و تغییر در فناوری امروز رهگیرهای لیزری است و شاید در یک برنامه‌ریزی بلندمدت امکان عملی‌شدن پیدا کند.

اعلام خبر ساخت موشک هایپرسونیک در ۱۸ آبان، در کنار رونمایی از موشک پدافندی «صیاد ۴ بی» با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر و قادر به مقابله با اهداف هوایی در ۱۵ آبان، به همراه پرتاب زیرمداری موفق ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» که آن را مقدمه‌ای برای دستیابی به توانایی پرتاب موشک دوربرد می‌دانند در ۱۴ آبان، همگی از دستیابی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی به آخرین فناوری‌های قدرت موشکی حکایت می‌کنند که علاوه بر ارتقای میزان بازدارندگی دفاعی ایران از یک‌سو، نشانی از کاهش توان مقابله سامانه‌های پدافندی قدرت‌های نظامی در برابر آن از سوی دیگر محسوب می‌شود.