کاهش وزن تنها معیار سلامت نیست

صنعت رژیم‌های غذایی می‌خواهد شما باور کنید که اگر وزن کم نمی‌کنید، پس وقت‌تان را تلف می‌کنید. اما پژوهش بین‌المللی جدیدی که ۷۶۱ نفر را در سه مطالعه بزرگ دنبال کرده، نشان داده است که حتی کسانی که در کاهش چشمگیر وزن «ناموفق» بودند، همچنان دستاوردهای مهمی در سلامتی داشته‌اند. دستاوردهایی که بسیار مهم‌تر از فقط پوشیدن لباس‌هایی با سایز کوچک‌تر است.

به گزارش ایسنا، این پژوهش که در مجله اروپایی پیشگیری قلبی‌عروقی منتشر شده، وضعیت شرکت‌کنندگان را که برنامه‌های فشرده‌ی تغییر سبک زندگی را در مدت زمان ۱۸ تا ۲۴ ماه تجربه کرده‌اند، بررسی کرده است. محققان مشاهده کردند که حتی افرادی که کاهش وزن چشمگیری نداشتند یا اصلا وزن کم نکرده بودند، همچنان از فواید مهمی برای سلامت بهره‌مند شده بودند که می‌تواند آن‌ها را از بیماری قلبی، دیابت و سایر بیماری‌های تهدیدکننده نجات دهد.

به نقل از اس‌اف، صنعت رژیم‌ غذایی معمولا روی عدد ترازو تمرکز دارد، اما این پژوهش امیدی واقعی برای میلیون‌ها نفر است که با کاهش وزن چشمگیر یا حفظ آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این مطالعه نشان می‌دهد که به‌جای اینکه کاهش وزن را همچون آزمونی با نتیجه قبولی یا رد ببینیم، عادت‌های سالم، فارغ از عدد ترازو، همچنان سودمند هستند.

تعریف جدیدی از موفقیت در کاهش وزن

دانشمندان داده‌های سه مطالعه مجزا را بررسی کردند. به‌طور میانگین، شرکت‌کنندگان ۵۰ ساله بودند و شاخص توده بدنی (BMI) آن‌ها در محدوده چاقی قرار داشت. آن‌ها برنامه‌های ساختاریافته شامل رژیم مدیترانه‌ای، رژیم کم‌کربوهیدرات و ورزش منظم را دنبال کردند.

پژوهشگران افراد را به سه گروه تقسیم کردند. ۳۶ درصد از افراد در گروهی قرار می‌گرفتند که کاهش وزن موفق داشتند و بیش از پنج درصد از وزن اولیه خود را کم کردند. ۳۶ درصد دیگر از افراد کاهش وزن متوسطی داشتند و بین صفر تا پنج درصد وزن کم کردند و ۲۸ درصد دیگر مقاوم در برابر کاهش وزن بودند و وزن کم نکردند یا حتی افزایش وزن داشتند.

اما نکته جالب اینجاست که گروه «مقاوم» هم در شاخص‌های کلیدی سلامت، بهبودهای مهمی را تجربه کردند و حتی با وجود تغییر اندک یا نبود کاهش وزن شاهد این تاثیرات بودند.

ما عادت کرده‌ایم که کاهش وزن را معادل با سلامت بدانیم و افرادی که وزن کم نمی‌کنند را شکست‌خورده می‌نامیم.

دکتر آنات یاسکولکا میر (Anat Yaskolka Meir) از دانشکده بهداشت عمومی هاروارد می‌گوید: یافته‌های ما تعریف موفقیت بالینی را بازنویسی می‌کند. کسانی که وزن کم نمی‌کنند هم می‌توانند متابولیسم‌شان را بهبود دهند و خطر بیماری‌های بلندمدت را کاهش دهند و این یک موفقیت است، نه یک شکست.

فواید پنهانی حتی بدون کاهش وزن

افرادی که وزن کم نکردند، افزایش چشمگیری در کلسترول خوب (HDL) داشتند که نوعی کلسترول است که از قلب محافظت می‌کند. همچنین چربی خطرناک اطراف اندام‌های داخلی‌شان کاهش یافت و سطح لپتین که هورمونی مرتبط با التهاب و مشکلات متابولیکی است، به‌شکل قابل‌توجهی کاهش پیدا کرد.

این مسئله اهمیت دارد زیرا چربی احشایی (visceral fat) قابل لمس با دست نیست بلکه چربی پنهانی است که دور اندام‌های حیاتی مثل کبد و قلب را می‌گیرد و مواد شیمیایی التهابی تولید می‌کند که خطر بیماری قلبی، سکته و دیابت را افزایش می‌دهد. از بین بردن این چربی، حتی بدون کاهش وزن زیاد، می‌تواند ریسک بیماری را به‌شدت کاهش دهد.

پژوهشگران مشخص کردند که هر کیلوگرم کاهش وزن می‌تواند با مزایایی همچون افزایش ۱.۴۴ درصدی کلسترول خوب، کاهش ۱.۳۷ درصدی تری گلیسیرید، کاهش ۲.۴۶ درصدی انسولین و ۰.۴۹ واحد کاهش چربی کبد همراه باشد.

با این حال، حتی کسانی که وزن اندکی کم کردند، همچنان به بخشی از این مزایا دست یافتند که به‌ویژه در کاهش چربی‌های اندام‌های داخلی و بهبود کلسترول قابل مشاهده بود.

تغییرات درونی بدن قبل از تغییرات ظاهری

پژوهشگران از فناوری‌های تصویربرداری پیشرفته برای بررسی دقیق چربی اندام‌ها، حجم عضلات و شاخص‌های متابولیکی استفاده کردند. همچنین از آزمایش خون برای اندازه‌گیری حساسیت انسولین و میزان التهاب بهره گرفتند که یعنی تصویری کامل از سلامت متابولیک به دست آوردند.

بدن شما اغلب قبل از اینکه ظاهر شما تغییر کند، از درون در حال تغییر است. مثلا ممکن است وزن‌تان ثابت بماند ولی همزمان عضله بسازید، چربی‌های خطرناک اطراف اندام‌ها را از بین ببرید و توانایی بدن‌تان در پردازش قند و چربی را بهبود دهید. این تغییرات خطر بیماری‌های جدی را به‌شدت کاهش می‌دهند.

مطالعه همچنین نشان داد که پایبندی به تغییر سبک زندگی، صرف‌نظر از نتایج بر کاهش وزن، باعث بهبود فشار خون، عملکرد کبد و حساسیت انسولینی می‌شود که در پیشگیری از دیابت نوع ۲ بسیار مهم است.

چرا برخی بدن‌ها در برابر کاهش وزن مقاوم‌اند؟

شرکت‌کنندگانی که در کاهش وزن مقاومت نشان دادند، اغلب جوان‌تر و بیشتر زن بودند. همچنین اندازه دور کمر و چربی کبدی اولیه آن‌ها نسبت به گروه موفق، کمتر بود.

پژوهشگران همچنین الگوهای خاصی از دی‌ان‌ای را شناسایی کردند که می‌تواند پیش‌بینی کند چه کسی احتمال بیشتری برای موفقیت در کاهش وزن دارد. با استفاده از روشی به‌نام متیلاسیون دی‌ان‌ای، آنها ۱۲ نشانگر ژنتیکی را شناسایی کردند که توانستند با دقت ۷۳ درصد موفقیت در کاهش وزن را پیش‌بینی کنند.

اگرچه این پژوهش ژنتیکی هنوز در مراحل اولیه است، اما نشان می‌دهد که مقاومت بدن در برابر کاهش وزن صرفا به اراده یا انضباط فردی مربوط نیست بلکه ممکن است در کد ژنتیکی‌تان نوشته شده باشد.

تغییر سبک زندگی به‌جای دنبال‌کردن راه‌حل‌های سریع

در شرایطی که نرخ چاقی همچنان رو به افزایش است، برنامه‌های رژیم غذایی سنتی برای بسیاری افراد کارساز نیستند. این برنامه‌ها معمولا افراد را فقط بر اساس عدد ترازو قضاوت می‌کنند و موفقیت‌های متابولیکی مهم را نادیده می‌گیرند.

در عوض، باید تمرکزمان را روی تغییرات سبک زندگی پایدار بگذاریم، نه اهداف سنگین کاهش وزن. این رویکرد می‌تواند کمک کند افراد بیشتری به سبک زندگی سالم پایبند بمانند، حتی اگر وزن‌شان کم نشود یا در عدد خاصی متوقف شود.

ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی نیز کم‌کم در حال تغییر نگاه خود هستند. آن‌ها بیشتر به شاخص‌های سلامت متابولیک توجه می‌کنند و کمتر فقط روی شاخص توده بدنی تمرکز دارند.

سفر در مسیر سلامتی نباید همه ‌یاهیچ باشد. هر تغییر مثبت در سبک زندگی، حتی قدم‌های کوچک، می‌تواند فواید قابل‌اندازه‌گیری داشته باشد و از بیماری‌های مزمن جلوگیری کند. هر بهبودی در سلامت، ارزش جشن گرفتن دارد بدون توجه به اینکه عدد روی ترازو چه می‌گوید.

*