زعفران، ناجی سلول‌های مغزی

دیابت فقط به قند خون بالا محدود نمی‌شود. این بیماری مزمن می‌تواند در بلندمدت مشکلات جدی برای مغز، اعصاب و سایر اندام‌های بدن به‌وجود آورد. حالا پژوهشی تازه نشان می‌دهد گیاه دارویی زعفران می‌تواند نقشی مهم در کاهش این آسیب‌ها ایفا کند.

به گزارش ایسنا، دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک قرن حاضر است که بر اثر کاهش تولید انسولین یا کاهش توانایی بدن در پاسخ‌ به این هورمون شکل می‌گیرد. انسولین هورمونی‌ است که کمک می‌کند قند از خون وارد سلول‌ها شود تا به‌عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد. نبود یا کمبود عملکرد آن، باعث بالا رفتن قند خون می‌شود. در صورتی که این وضعیت به‌صورت مزمن ادامه یابد، می‌تواند بر عملکرد اندام‌هایی مانند کلیه، چشم، قلب و به‌ویژه دستگاه عصبی تأثیر بگذارد. یکی از عوارض مهم دیابت، آسیب به اعصاب محیطی است که به آن نوروپاتی محیطی گفته می‌شود. این عارضه می‌تواند موجب بی‌حسی، درد، کاهش تعادل، عفونت و حتی قطع عضو شود.

مطالعات بین‌المللی پیش‌بینی می‌کنند تا سال ۲۰۳۰، تعداد مبتلایان به دیابت به بیش از ۳۶۶ میلیون نفر برسد. بنابراین، یافتن راه‌های جدید و مؤثر برای پیشگیری و کاهش عوارض این بیماری اهمیت زیادی دارد. در سال‌های اخیر، توجه به ترکیبات گیاهی در کنار داروهای شیمیایی افزایش یافته است. زعفران، گیاهی که در ایران به‌وفور کشت می‌شود، دارای ترکیباتی به نام کروسین و سافرانال است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند. این ترکیبات می‌توانند در کاهش آسیب‌های ناشی از قند بالا در بدن مؤثر باشند. دانشمندان معتقدند این ترکیبات می‌توانند سلول‌های عصبی را در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کنند و عملکرد مغز را بهبود ببخشند.

در تحقیقی که در همین زمینه توسط محبوبه ناصری، استادیار گروه تولیدات گیاهی دانشگاه تربت‌حیدریه، با همکاری پژوهشگرانی از دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه پیام نور، انجام شده، تأثیر ترکیبات فعال زعفران بر آسیب‌های عصبی ناشی از دیابت مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق، پژوهشگران به بررسی نقش دو ماده مؤثر زعفران یعنی کروسین و سافرانال در کاهش استرس اکسیداتیو و تقویت پروتئین‌های عصبی در مدل‌های حیوانی پرداختند.

روش انجام این تحقیق به این صورت بود که ۳۶ موش صحرایی به شش گروه مختلف تقسیم شدند. گروه اول موش‌های سالم بودند، گروه دوم موش‌های دیابتی بدون درمان و بقیه گروه‌ها، موش‌های دیابتی بودند که با دوزهای مختلفی از کروسین و سافرانال تحت درمان قرار گرفتند. این ترکیبات به مدت ۲۵ روز به صورت تزریق به بدن حیوانات داده شد. پس از پایان این دوره، بافت‌های مغزی حیوانات بررسی شد تا تأثیر این مواد بر آنزیم‌های دفاعی بدن و پروتئین‌های عصبی مشخص شود.

نتایج به دست آمده نشان دادند که مصرف کروسین و سافرانال باعث افزایش سطح آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مانند سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز شده است. همچنین سطوح پروتئین‌های عصبی BDNF و NGF نیز به شکل معناداری افزایش یافته بود. این پروتئین‌ها برای سلامت مغز و انتقال پیام‌های عصبی اهمیت دارند و معمولاً در بیماران دیابتی کاهش می‌یابند.

پژوهش فوق که نتایج آن در «فصلنامه زراعت و فناوری زعفران» وابسته به دانشگاه تربت‌حیدریه و انجمن علمی گیاهان دارویی ایران منتشر شده‌اند، نشان داد که استفاده از غلظت بالاتر کروسین (۱۰۰ میلی‌گرم در میلی‌لیتر) در بهبود برخی از این شاخص‌ها اثربخش‌تر از سافرانال بود. با این حال، سافرانال نیز در بهبود عملکرد برخی دیگر از فاکتورها، مانند NGF و GPX، عملکرد بهتری از خود نشان داد. در مجموع، هر دو ترکیب توانستند در کاهش آسیب‌های مغزی ناشی از دیابت مفید باشند.

از آنجا که درمان دیابت پیچیده است و تنها با داروهای شیمیایی نمی‌توان به کنترل کامل آن دست یافت، استفاده از ترکیبات طبیعی و گیاهی می‌تواند رویکردی مکمل و امیدوارکننده باشد.

یافته‌های این پژوهش اهمیت زعفران را در قالب ماده‌ای دارویی نشان می‌دهند و استفاده از کروسین و سافرانال را به عنوان مکملی مؤثر در کاهش عوارض دیابت تقویت می‌کنند. با این وجود، برای اثبات کامل تأثیر این ترکیبات در انسان و بررسی اثر آن‌ها بر سایر اندام‌ها مانند کبد، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

*