چارچوب‌های جهانی برای استفاده ایمن از «لیزر پزشکی»

لیزرهای پزشکی به دلیل توانایی بالای خود در درمان و تشخیص، نقش مهمی در پزشکی نوین ایفا می‌کنند. با این حال، استفاده ایمن و کارآمد از این تجهیزات نیازمند رعایت استانداردهای مشخصی است که به‌طور جدی مورد توجه قرار گرفته‌اند.

به گزارش ایسنا، استانداردسازی تجهیزات پزشکی یکی از مهم‌ترین پایه‌های تضمین سلامت و ایمنی بیماران به شمار می‌رود. بدون وجود این چارچوب‌ها، نمی‌توان اطمینان داشت که دستگاه‌ها در شرایط گوناگون عملکرد مطمئنی دارند. استانداردها کمک می‌کنند محصولات تولیدشده از یک مسیر مشخص و مورد تأیید عبور کنند تا کیفیت مواد اولیه، طراحی و روند تولید به دقت کنترل شود. به بیان ساده‌تر، استانداردسازی مانند یک سپر حفاظتی عمل می‌کند که هم از بیماران محافظت می‌کند و هم تولیدکنندگان را به رعایت معیارهای سختگیرانه ملزم می‌سازد. این امر به‌ویژه در حوزه تجهیزات لیزری اهمیت دوچندان دارد، چراکه پرتوهای لیزر در صورت نبود ایمنی کافی می‌توانند به چشم و پوست آسیب بزنند.

افزون بر این، استانداردها نقشی اساسی در افزایش اعتماد عمومی به فناوری‌های پزشکی ایفا می‌کنند. بیماران و کادر درمان وقتی بدانند دستگاهی مطابق با معیارهای جهانی تولید شده است، با آرامش خاطر بیشتری از آن استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، شرکت‌های تولیدکننده نیز با رعایت این ضوابط، می‌توانند نه‌تنها محصولات مطمئن‌تری عرضه کنند، بلکه جایگاه بهتری در بازارهای جهانی به دست آورند. درواقع، استانداردسازی پلی است میان سلامت جامعه، پیشرفت فناوری و توسعه بازارهای بین‌المللی. در شرایطی که تجهیزات لیزری کاربردهای گسترده‌ای در درمان‌های پوستی، جراحی و چشم‌پزشکی دارند، این موضوع بیش از همیشه ضرورت پیدا می‌کند.

در پژوهشی که در همین زمینه انجام شده است، فاطمه ویسی، محقق پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، به همراه دو همکار خود به بررسی ضوابط و الزامات مرتبط با تجهیزات لیزری پزشکی پرداخته است؛ پژوهشی که به زبان ساده تلاش می‌کند روشن کند چه معیارهایی باید رعایت شود تا بیماران و پزشکان با اطمینان خاطر از این ابزارهای حساس بهره ببرند.

برای انجام این پژوهش، تیم محققان از روش مروری استفاده کردند. به این معنا که مجموعه‌ای از منابع علمی، استانداردهای بین‌المللی و دستورالعمل‌های معتبر بررسی و تحلیل شد تا تصویری جامع از قوانین و الزامات موجود ارائه شود. این شیوه امکان می‌دهد محققان به‌جای انجام آزمایش‌های تازه، از انباشت دانش پیشین بهره ببرند و نتیجه‌گیری کنند چه اصولی باید در طراحی، تولید و به‌کارگیری دستگاه‌های لیزری پزشکی رعایت شود.

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که استانداردها درواقع مجموعه‌ای از قواعد و راهنماها هستند که بارها و بارها در صنایع مختلف به کار می‌روند تا به نظم و ایمنی مطلوب دست یابیم. این چارچوب‌ها بر دانش و تجربه سازمان‌ها و افراد متعدد تکیه دارند و در حوزه پزشکی نیز به‌طور ویژه برای تضمین سلامت بیماران اهمیت دارند. در حوزه لیزرهای پزشکی، رعایت این اصول ضروری است، زیرا دستگاه‌ها در محدوده طول موج‌هایی عمل می‌کنند که می‌تواند برای انسان خطرناک باشد و تنها با رعایت استانداردهای سختگیرانه می‌توان از خطرات احتمالی کاست.

همچنین مشخص شد که استانداردها نه‌تنها طراحی ایمن تجهیزات را تضمین می‌کنند، بلکه آزمایش‌های مختلف و الزامات مربوط به سهولت استفاده را هم دربرمی‌گیرند. برای مثال، الزام به استفاده از عینک‌های محافظ مطابق با استانداردهای بین‌المللی، یکی از نمونه‌های مهمی است که برای کاهش آسیب‌های احتمالی در کار با لیزرها باید رعایت شود. علاوه بر این، استانداردها زمینه‌ای فراهم می‌کنند تا محصولات ایرانی بتوانند در بازارهای بین‌المللی حضور پیدا کنند، چراکه بدون گواهی‌های معتبر، امکان صادرات چنین تجهیزات حساسی وجود ندارد.

اهمیت نتایج این تحقیق زمانی روشن‌تر می‌شود که به منافع گسترده استانداردسازی توجه کنیم. برای مصرف‌کنندگان، این فرآیند تضمین‌کننده استفاده از محصولاتی با کیفیت بهتر، قیمت مناسب‌تر و خدمات پس از فروش مطمئن است. در سطح جامعه نیز به بهبود سلامت عمومی، استفاده بهینه از منابع، افزایش کارایی و رعایت اصول زیست‌محیطی کمک می‌کند. در حوزه پزشکی، آشنایی پزشکان و کاربران با این استانداردها نه‌تنها از خطاهای احتمالی می‌کاهد، بلکه مانع آسیب‌های جدی ناشی از خرابی دستگاه‌ها می‌شود. به بیان دیگر، رعایت استانداردها نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی انکارناپذیر برای حفاظت از جان بیماران است.

این نتایج در «فصلنامه لیزر در پزشکی» منتشر شده‌ است؛ نشریه‌ای که زیر نظر معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران فعالیت می‌کند و یکی از منابع معتبر در حوزه پژوهش‌های مرتبط با لیزر پزشکی به شمار می‌رود.

*