رکوردشکنی برداشت آب از منابع زیرزمینی!

بیش از ۱۵ میلیارد مترمکعب برداشت غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی کشور ثبت شده، رقمی که نیمی از آن مربوط به چاه‌های مجاز و نیم دیگر از چاه‌های غیرمجاز است.

به‌گزارش ایسنا، ایران طی سال‌های اخیر با یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های منابع آبی در تاریخ خود مواجه شده است. کاهش شدید بارندگی‌ها، افزایش دمای هوا، تبخیر بالا و رشد مصرف آب در بخش‌های مختلف باعث شده تراز آبی بسیاری از حوضه‌های آبریز کشور منفی شود. هم‌اکنون بخش قابل توجهی از آب‌های سطحی کشور یا خشک شده‌اند یا به‌شدت کاهش یافته‌اند و منابع آب زیرزمینی نیز به‌شکل نگران‌کننده‌ای افت کرده‌اند.

بخش کشاورزی، که حدود ۹۰ درصد از کل آب مصرفی کشور را به خود اختصاص می‌دهد، همچنان با الگوهای سنتی و کم‌بازده فعالیت می‌کند. در بسیاری از مناطق، کشاورزان ناگزیر از برداشت‌های مداوم از سفره‌های زیرزمینی هستند تا پاسخگوی نیاز کشت و تولید باشند؛ اقدامی که به فرسایش منابع و ایجاد بحران‌های زیست‌محیطی از جمله فرونشست زمین، خشک‌شدن چشمه‌ها و کاهش کیفیت آب منجر شده است.

برخلاف تصور عمومی که برداشت‌های غیرمجاز را صرفاً به چاه‌های غیرمجاز نسبت می‌دهند، بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از چاه‌های دارای پروانه نیز بیش از میزان تعیین‌شده در مجوز خود برداشت می‌کنند. این وضعیت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های بخش منابع آب کشور مطرح است.

در چند دهه اخیر، مجموع برداشت از منابع آب زیرزمینی استاتیک کشور به بیش از ۱۵۰ میلیارد مترمکعب رسیده که این میزان مصرف، تبعات نگران‌کننده‌ای برای پایداری منابع آبی و محیط‌زیست به همراه داشته است. یکی از مهم‌ترین پیامدهای آن، پدیده فرونشست زمین است که اکنون در بیش از ۳۵۰ دشت کشور مشاهده می‌شود.

به گفته مسئولان، کنترل برداشت‌های غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی به یک ضرورت فوری تبدیل شده است. در همین راستا، شورای عالی آب و همچنین برنامه هفتم توسعه، برنامه‌های مشخصی برای مدیریت این بحران تدوین کرده‌اند.

در شش جلسه اخیر کمیته تخصصی شورای عالی آب و نیز در دو نشست برگزارشده در سطح شورای عالی آب، موضوع فرونشست و برداشت‌های غیرمجاز به‌طور ویژه مورد بررسی قرار گرفته است.

بر اساس اعلام مسئولان، برای هر استان به‌صورت جداگانه، برنامه‌هایی در دست اجراست که مصرف منابع آب زیرزمینی در بخش‌های کشاورزی، بهداشت، صنعت و سایر حوزه‌ها را هدف‌گذاری و ساماندهی خواهد کرد. هدف اصلی این برنامه‌ها، کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی و کاهش سرعت یا توقف روند فرونشست در دشت‌های کشور عنوان شده است.

رشد جمعیت، توسعه شهرنشینی و گسترش صنایع بدون توجه کافی به محدودیت‌های آبی، فشار مضاعفی بر منابع آبی وارد کرده است. کارشناسان معتقدند اگر روند فعلی ادامه یابد، در سال‌های آینده امنیت آبی کشور در معرض تهدید جدی قرار خواهد گرفت. از این‌رو، اجرای برنامه‌های ملی برای مدیریت تقاضا، اصلاح الگوی مصرف و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین آبیاری و بازیافت آب، بیش از هر زمان دیگری ضروری به نظر می‌رسد.

*