هوش مصنوعی دستیار فیلمساز است

عرفان احتشامی مستندساز جوان این روزها سرگرم ساخت مستندی درباره قاجار است، اما نه با روش‌های قدیمی! او از انیمیشن و هوش مصنوعی کمک گرفته تا بخش‌های فراموش‌شده تاریخ را زنده کند. با این حال می‌گوید: «هوش مصنوعی می‌تواند صحنه‌ها را بسازد، اما نمی‌تواند جای فکر و احساس فیلمساز را بگیرد!»

عرفان احتشامی -کارگردان مستند «دور از اینجا»- که هم‌اکنون فیلمش در اکران آنلاین قرار دارد، در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح جزئیات تولید این اثر و چالش‌های مستندسازی در ایران پرداخت و گفت: ۱۲ سال است در سینمای مستقل فعالیت می‌کنم و این مستند یک تجربه کاملاً شخصی و تجربی بود.

او درباره موضوع فیلم «دور از اینجا» توضیح داد: داستان فیلم درباره پیرمردی است که سال‌هاست به دنبال گنج می‌گردد. من سعی کردم نگاه وجودی این شخصیت و مسیر تباهی‌اش را روایت کنم. این فیلم کاملاً تجربی است و تقریباً یک ماه در مناطق لرستان فیلمبرداری شد.

وی افزود: ما قصه کلی‌ای داشتیم با چند کاراکتر، اما شخصیت اصلی یک فرد واقعی بود که خودش داستان‌هایش را تعریف می‌کرد. نکته جالب این بود که فیلمنامه در حین فیلمبرداری و بر اساس روایت‌های او کامل شد. شب‌ها که در لرستان بودیم، پروژه در دل فیلمبرداری شکل گرفت. این پیرمرد در حین ضبط، داستان‌هایی را برای ما تعریف می‌کرد و همین باعث شد برخی موضوعات جدید در لحظه به داستان اضافه شود.

هوش مصنوعی دستیار فیلمساز است، نه جایگزین نگاه او

وی درباره شیوه غیرمتعارف تولید این مستند توضیح داد: معمولاً در سینما بعد از ضبط یک سکانس، امکان بازنگری وجود ندارد، اما ما در این پروژه به دلیل ماهیت تجربی‌اش، مدام در حال ساختن و بازآفرینی بودیم. گاهی وسط فیلمبرداری متوجه می‌شدیم یک دیالوگ یا صحنه نیاز به بازنگری دارد و مجدد ضبط می‌کردیم. حتی به موازات فیلمبرداری، تدوین و پژوهش هم انجام می‌شد. این تجربه‌ای بود که فقط در سینمای مستقل و آزاد ممکن است.

احتشامی درباره چگونگی پیدا کردن سوژه اصلی فیلم گفت: شخصیت اصلی فیلم را به‌طور اتفاقی هنگام ساخت یک برنامه مستند برای تلویزیون شناختم. آقای گودرزی آن‌قدر شخصیت جذابی داشت که احساس کردم می‌توانم یک قصه کامل بر اساس زندگی و روایت‌های خودش بسازم. او این توانایی را داشت که خودش را بازی کند و این برایم ارزشمند بود. البته فیلم صرفاً مستند نبود، بلکه بخشی از آن داستانی بود و برخی شخصیت‌ها بازی می‌کردند.

وی درباره بازخوردهای جهانی به اثرش گفت: جشنواره‌های بین‌المللی برخورد بسیار خوبی با این فیلم داشتند. «دور از اینجا» در جشنواره BIMIFF برزیل برنده جایزه بهترین بازیگری شد، همچنین در جشنواره‌های Interdoc و Internyetum روسیه، Lift-Off انگلستان، FestPro و DMoff آمریکا به نمایش درآمد و با بازخوردهای مثبتی مواجه شد. بازتاب‌های منتقدان و تماشاگران بین‌المللی نشان داد روایت انسانی و صادقانه فیلم برای آن‌ها قابل لمس و قابل درک بوده است.

هوش مصنوعی دستیار فیلمساز است، نه جایگزین نگاه او

این فیلمساز با اشاره به چالش‌های اکران مستند در ایران بیان کرد: با وجود پیشرفت‌هایی در تولید، هنوز در نمایش و توزیع آثار مستند با محدودیت مواجهیم. مستندها معمولاً فقط از شبکه‌های خاص مانند شبکه مستند یا شبکه چهار پخش می‌شوند و دسترسی به رسانه‌های سراسری برایشان سخت است. اگر سیاست‌گذاران رسانه‌ای درک عمیق‌تری از ظرفیت‌های مستند داشته باشند، این قالب می‌تواند در جریان‌سازی فرهنگی و اجتماعی نقش مهمی ایفا کند.

احتشامی درباره تأثیر فناوری بر سینما گفت: هوش مصنوعی در حال تغییر صنعت فیلمسازی است، اما مستند چون بر پایه حقیقت شکل می‌گیرد، همچنان جایگاه خودش را دارد. من اکنون در حال ساخت یک مستند تاریخی درباره دوران قاجار هستم که در آن از انیمیشن و هوش مصنوعی برای بازسازی بخش‌هایی از تاریخ استفاده می‌کنم. این ابزارها در حد یک دستیار می‌توانند کمک بزرگی باشند، اما همچنان نگاه و درک فیلمساز تعیین‌کننده است.

وی همچنین از ساخت یک مستند جدید به نام «سلمان مسخره‌باز» خبر داد و گفت: این فیلم درباره یک آرایشگر که با وجود بیماری‌اش، حاضر نیست کار را کنار بگذارد. برای او، کار کردن مثل زنده ماندن است. وقتی برای کوتاه کردن مو پیشش رفتم، دیدم چقدر زندگی‌اش روایت شنیدنی دارد و تصمیم گرفتم این قصه رو بسازم.

«دور از اینجا» به کارگردانی عرفان احتشامی و تهیه‌کنندگی محمد احتشامی نمونه‌ای موفق از سینمای مستند تجربی ایران است که هم‌اکنون در پلتفرم هاشور به صورت آنلاین در دسترس است.

*