نگرانی‌های ترکیه از تبعات آتش‌افروزی اسرائیل در منطقه

رسانه آمریکایی در تحلیلی ارزیابی کرد ترکیه دلایل زیادی برای نگران شدن از تشدید تنش بین ایران و رژیم صهیونیستی داشته باشد.
به گزارش ایسنا، «سینم آدار» کارشناس «مرکز مطالعات کاربردی ترکیه» در «انستیتوی امور امنیت و بین‌الملل آلمان» نوشته که وضعیت جدید در غرب آسیا در پی تنش‌های اخیر ناشی از تجاوزات آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران نگرانی‌هایی متعددی را برای ترکیه در پی داشته و سایه این نگرانی‌ها همچنان بر سر آنکارا افتاده است.
در این مطلب که در پایگاه «ورلد پالتیکس ریویو» نوشته شده، آمده است: «زمانی که اسرائیل ماه گذشته میلادی حملاتش را علیه ایران انجام داد، ترکیه همچون چند عامل منطقه‌ای دیگر سریعا این حملات را نقض قوانین ‌بین‌المللی دانسته و محکوم کرد. آنکارا دلایل زیادی برای نگران شدن نسبت به تبعات تشدید تنش بین اسرائیل و ایران از جمله جهش قیمت نفت همزمان با مشکلات اقتصادی داخلی، پتانسیل موج جدیدی از مهاجرت و ریسک جسور شدن شبه‌نظامیان کُرد همزمان با تلاش‌های دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به منظور پیگیری یک توافق صلح با حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) داشت. زمانی که آمریکا حملاتش را علیه تاسیسات هسته‌ای ایران انجام داد، دشواری استراتژیک برآمده از یک تقابل مستقیم بین آمریکا و ایران تبدیل به یک عامل هشدار دیگر شد».
آدار در ادامه نوشته است: «با این وجود، ریسک‌های اقتصادی و امنیتی فوری برآمده از جنگ اسرائیل و ایران تنها نگرانی‌های ترکیه نبودند و نگرانی‌های آنکارا همچنان با وجود آنکه خطر تشدید تنش علی‌الظاهر فعلا فروکش کرده، همچنان ادامه دارند. ترکیه به طور خاص حملات هوایی اسرائیل را نه به عنوان یک رویداد مجزا بلکه به عنوان بخشی از استراتژی کلی‌تر اسرائیل به منظور تغییر دادن نظم منطقه‌ای در پی حملات هفتم اکتبر ۲۰۲۳ حماس در نظر می‌گیرد. رجب طیب اردوغان در اظهاراتی که در مسیر عزیمتش به اجلاس ماه گذشته میلادی سران ناتو مطرح کرد رفتار اسرائیل را بی ملاحظه توصیف و آن را متهم به پیگیری راهبرد بی ثبات ساختن فلسطین، لبنان، سوریه، یمن و حالا ایران کرد. این دیدگاه اردوغان طنین گسترده‌ای در طیف سیاسی ترکیه پیدا کرد.»
نتایج نامطلوب تنش‌های منطقه‌ای
تحلیلگر رسانه آمریکایی در ادامه این مطلب تصریح کرده که از دید آنکارا تنش منطقه‌ای اخیر منجر به سه نتیجه نامطلوب می‌شود؛ «عادی‌شدن این اصل که حق با کسی است که زورش بیشتر است، تسلط پیدا کردن اسرائیل بر منطقه و پایان ظاهری چند قطبی در خاورمیانه». آدار همچنین نوشته است: «ترکیه مطابق با این نگرانی‌ها، در پاسخ به تحولات اخیر منطقه‌ای در لفظ بر دیپلماسی به جای قدرت نظامی تاکید کرده اما همزمان سرمایه گذاری های خود در صنایع دفاعی را تشدید کرده، همکاری با کشورهای عربی به ویژه عربستان را تقویت و برای جلب نظر مثبت دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا تلاش کرده است.»
آدار در ادامه این مطلب با اشاره به تحولات مربوط به تجاوزات ایالات متحده و رژیم صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای و هدف قرار دادن فرماندهان فرماندهان، دانشمندان و مردم عادی در ایران نوشته است: «بعد از آنکه آمریکا با گذشت ۹ روز از درگیری ایران و اسرائیل حملاتی هوایی را علیه سه تاسیسات هسته‌ای ایران صورت داد، بنیامین نتانیاهو درباره این حملات ادعا کرد که نشان‌دهنده صلح از موضع قدرت هستند. حملات هوایی خود اسرائیل علیه تاسیسات نظامی و هسته‌ای کلیدی و رهبران نظامی و دانشمندان هسته‌ای ایران در پایان ضرب‌الاجل ترامپ به تهران از بابت توافق برقرار کردن بر سر برنامه هسته‌ای خود با آمریکا صورت گرفتند. صرف‌نظر از اینکه آیا این تصمیم اسرائیل با واشنگتن به صورت مستقیم هماهنگ شده بود یا نه، کلیت حملات آمریکا و اسرائیل به ایران و تعریف و تمجیدهای نتانیاهو از ترامپ به خاطر اجرای این حملات یک تحول آزار دهنده را برجسته می‌سازد: ظهور جنگ یا تهدید واقعی جنگ به عنوان ابزار اصلی حل وفصل مناقشات منطقه‌ای و پیگیری منافع ملی در خاورمیانه امروز».
در این مطلب آمده است که «ترکیه خیلی خوب این رویکرد اسرائیل را درک کرده و از بابت آن نگران است و این را می‌توان در حملات نظامی آن به شمال سوریه به مظور جلوگیری از خودمختاری کُردهای تحت حاکمیت "قسد" (نیروی دموکراتیک سوریه) که آنکارا، آن را شعبه‌ای از پ.ک.ک می‌داند مشاهده کرد. از سوی دیگر رویکردهای دیگر ترکیه نظیر تهدیدات تلویحی آن علیه یونان در پی متهم ساختن آتن به نظامی‌سازی غیرقانونی جزایر دریای اژه و همینطور سیاست قبول مخاطره در شرق دریای مدیترانه را می‌توان در پرتو این رفتار ترکیه در نظر گرفت.»
این رسانه آمریکایی در ادامه و با متهم‌کردن ترکیه به اینکه «به صورت گزینشی به قوانین بین‌المللی پایبند می‌ماند»، نوشته است: «آنکارا در وضعیت‌هایی که در آن‌ها مجاری دیپلماتیک را محدود یا غیرموثر در نظر می‌گیرد، می‌خواهد از قدرت نظامی نه به عنوان یک ابزار مشروع بلکه به عنوان یک ابزار لازم حتی با وجود غیرقانونی بودن آن بهره بگیرد. این مورد به ویژه در زمان تقابل با عامل‌های غیردولتی یا برخورد با کشورهای ضعیف یا چند تکه شده مصداق پیدا می‌کند. در پرتو این رفتار، تاکید آنکارا بر دیپلماسی و تلاش‌هایش برای واسطه گری بین اسرائیل و حماس و اسرائیل و ایران پاسخ‌هایی دیپلماتیک محسوب می‌شوند و به آنکارا اجازه پیمایش مسیر در منطقه‌ای که جنگ بین دولت‌ها به آن برگشته و احتمال رقابت بر سر تسلیحات هسته‌ای در آن بالاست را می‌دهند.»
اسرائیل به‌دنبال تسلط نظامی و اطلاعاتی بر منطقه
سینم آدار، تحلیلگر ترکیه‌ای تبار وبسایت «ورلد پالتیکس ریویو» همچنین معتقد است که رژیم صهیونیستی به دنبال یک تسلط نظامی و اطلاعاتی فزاینده بر منطقه بوده و بلندپروازی‌های آنکارا برای گسترش نفوذ منطقه‌ای خود را به چالش خواهد کشید.
او بر این باور است که برنامه‌های اخیر اردوغان برای تقویت نیروهای نظامی و تسلیحات از جمله تقویت تولید داخلی موشک‌های میان‌برد و دور برد، قوانین امنیت سایبری جدید معرفی شده در مارس ۲۰۲۵ و توسعه طرح پدافند موشکی موسوم به «گنبد فولادی» ترکیه تدابیری با هدف تقابل با این رویکرد رژیم صهیونیستی هستند.
در ادامه این مطلب نوشته شده است: «در کنار این تلاش‌ها رهبران ترکیه همچنین به دنبال راه بازگشتی به برنامه خرید خرید جنگنده‌های اف-۳۵ و مشارکت در تولید آنها با آمریکا هستند؛ ترکیه در سال ۲۰۱۹ از سوی واشنگتن در واکنش به قصدش برای خرید سامانه‌های پدافند هوایی اس-۴۰۰ روسیه از برنامه جنگنده‌های اف-۳۵ کنار گذاشته شد. آنکارا همچنین در این راستا ابراز تمایل کرده تا ۴۰ جنگنده یوروفایتر تایفون نیز بخرد. در میان ترکیه طرح خودش برای تولید جنگنده رادارگریز نسل پنجمی مشهور به KAAN را که در سال ۲۰۱۶ شروع کرده اما در قسمت موتورها به مشکل برخورد ادامه می‌دهد».
آدار همچنین نوشته است: «برنامه‌های ترکیه برای توسعه پایگاه صنایع دفاعی بومی خود یک هدف داخلی مهم را محقق می‌سازند، در حالی که در سال‌های اخیر مفهوم ملی‌گرایی در بخش فن‌آوری تبدیل به منشا اصلی مشروعیت برای نخبگان حاکم در ترکیه شده است. همچنان که اقتصاد ترکیه به مشکل برخورده و حمایت مردمی از ائتلاف حاکم در ترکیه ضعیف شده، تمرکز این نخبگان بر خودکفایی دفاعی و فن‌آوری به تحریک احساسات ملی‌گرایانه کمک می‌کند».
در این مطلب آمده که «نگرانی‌های ترکیه فراتر از سیاست داخلی خود است. آنکارا تهدید تلاش‌های اسرائیل برای تجاوز به نظم امنیتی منطقه‌ای به ویژه در شرق مدیترانه را احساس می‌کند. تنش‌ها بر سر سوریه نیز بالا گرفته است. بر اساس گزارش‌ها اسرائیل به قسمت‌هایی در سوریه حمله کرده که ترکیه چشم به مستقر کردن سربازانش در آنها در چارچوب معماری امنیتی پساجنگ را داشت. هر چند ترکیه و اسرائیل زمانی روابط امنیتی، دفاعی و اقتصادی نزدیکی داشتند اما اسرائیل حالا به ترکیه نه فقط به عنوان یک متحد غیرقابل اعتماد بلکه به دلیل حمایت از حماس و اخوان المسلمین به آن به عنوان یک عامل بدخیم نگاه می‌کند. ترکیه همچنین به نوبه خود در روند تغییر دادن اولویت‌های سیاست خارجی خود به دنبال تقویت همکاری با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی است.»
اردوغان همچنین از مجازات ناپذیری کامل اسرائیل و «پشتیبانی تزلزل ناپذیر غرب» چه به طور نظامی و چه به طور دیپلماتیک از این رژیم ناخرسند است.
حرکت ترکیه به سمت تقویت روابط با آمریکا
تحلیلگر ورلد پالتیکس ریویو معتقد است مداخله نظامی آمریکا در دفاع از منافع رژیم صهیونیستی علیه ایران «حسادت» آنکارا را برانگیخته است. او می‌نویسد: «سیاستگذاران ترکیه‌ای حالا ناراحت هستند از اینکه چرا آن‌ها نمی‌توانند متکی به سطح مشابهی از پشتیبانی آمریکا برای اولویت‌های امنیتی خود ترکیه باشند و به جایش باید شاهد حمایت واشنگتن از نیروهای قسد در سوریه، تعمیق روابط دفاعی آن با یونان و جمهوری قبرس و تحریم‌های تسلیحاتی و دیگر تحریم‌های آمریکا علیه ترکیه باشند.»
ترکیه به دنبال وخامت روابط با آمریکا در یک دهه گذشته اما روابط نزدیک‌تر با روسیه و ایران را پیگیری کرده تا «از فضای استراتژیک ایجاد شده در نتیجه مفهوم سنگرسازی جدید غرب بهره ببرد. در این میان ضدیت با غرب و آمریکا نیز به یک رکن مرکزی گفتمان سیاست داخلی و خارجی ترکیه تبدیل شد.
با باور این تحلیلگر اما آنکارا بعد از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ از روی این تلقی موهوم که «ایران ضعیف شده» و «روسیه مشغول به جنگ اوکراین است» به شکلی بی‌سروصدا رویکرد خود را تغییر داده است.
او ادامه می‌دهد: «حتی قبل از تشدید اخیر تنش‌ها بین اسرائیل و ایران، ترکیه سیگنال تمایلش برای ترمیم روابط با واشنگتن را، اساسا بر مبنای ضروری اقتصادی، اما همچنین با نگاه به شکاف‌های فن آوری در صنایع دفاعی خودش و ضرورت شکستن انزوای منطقه‌ای خود فرستاده بود. آنکارا به رغم فقدان یک شروع مجدد ژئوپلتیک در روابط ۲ جانبه از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، به طرزی موجه فرض گرفته که دولت دوم ترامپ فرصتی برای برگرداندن ورق فراهم کرده است».
«تام باراک» سفیر آمریکا در ترکیه و فرستاده ویژه ترامپ برای سوریه اخیرا در مصاحبه با خبرگزاری دولتی آناتولی ترکیه متذکر شد که «واشنگتن و آنکارا متعهد شده‌اند به اینکه برای نخستین بار نه فقط در شریک پدافندی بلکه همچنین شریک آفندی یکدیگر باشند. باراک از ترکیه به عنوان کلیدی در جاده‌ جدیدی که باید در سراسر منطقه ساخته شود توصیف کرد. او گفت که برای این منظور باید آتش بس در غزه برقرار شود، به توافقات ابراهیم که به طرزی ایده‌آل شامل سوریه نیز شود بازگشت کنند و روابط اسرائیل و ترکیه با حل وفصل آنچه که او "درک غلط از تمایلات ارضی" دانست گرم شود.»

*