مصر میانجی بین ایران و آژانس انرژی اتمی

یک رسانه عرب زبان نوشت که مصر در حال ایفای نقش میانجی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است تا از تشدید تنش‌ها در پرونده هسته‌ای تهران جلوگیری کند، اما ایران همچنان تأکید دارد که اولویت اصلی بازگرداندن بازدارندگی و حفظ حق هسته‌ای خود است و هیچ‌گونه امتیازی در این زمینه نخواهد داد.

به گزارش ایسنا، روزنامه الاخبار لبنان در یادداشتی نوشت: همزمان با تشدید تحولات منطقه‌ای و پرونده هسته‌ای ایران، مصر به عنوان میانجی میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد عمل شده است. وزارت خارجه مصر اعلام کرد که «بدر عبدالعاطی» وزیر خارجه این کشور طی تماس‌هایی تلفنی با «سید عباس عراقچی» وزیر خارجه ایران و همچنین «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره آخرین تحولات پرونده هسته‌ای گفت‌وگو کرده است.

این تماس‌ها در چارچوب پیگیری مستمر پرونده هسته‌ای ایران و تلاش برای حفظ امنیت و ثبات منطقه انجام شد. بر اساس بیانیه وزارت خارجه مصر، عبدالعاطی بر اهمیت ادامه گفت‌وگوها و تقویت همکاری میان طرفین تأکید کرده و خواستار افزایش تماس‌ها میان طرف‌های مرتبط در آینده نزدیک شد. این اقدامات به دستور مستقیم «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر انجام شده است که خواستار کاهش تنش و ایجاد آرامش در غرب آسیا است.

ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش‌تر در تاریخ ۹ سپتامبر ۲۰۲۵ توافق کرده بودند تا همکاری‌های خود را که پس از جنگ ۱۲ روزه متوقف شده بود، از سر بگیرند. این توافق، موسوم به «توافق قاهره»، انتظار می‌رفت مانع از بازگشت تحریم‌های بین‌المللی شود، اما در پایان سپتامبر همان سال تحریم‌ها مجدداً اعمال شد و عملاً همکاری ایران با آژانس و توافق قاهره دچار رکود شد. در پاسخ، ایران تفسیری جدید از وضعیت حقوقی خود ارائه کرد و اعلام داشت که از نظر حقوقی، به اجرای محدودیت‌های نظارتی ویژه آژانس دیگر متعهد نیست و این محدودیت‌ها را از سطح «نظارت استثنایی» به «نظارت عادی» کاهش داد.

از منظر ایران، تحولات جنگ تابستان گذشته و آسیب‌پذیری‌های دفاعی کشور، اولویت مطلق را بر بازسازی توان بازدارندگی نظامی قرار داده و این امر باعث شده است که در کوتاه‌مدت ایران انعطاف کمتری برای امتیازدهی در پرونده هسته‌ای داشته باشد. در مقابل، کشورهای غربی از طریق فشار رسانه‌ای و فنی و با یادآوری مسائل و پرسش‌های فنی، تلاش دارند روایت خود از وضعیت پرونده هسته‌ای را حفظ کنند تا ابزارهای فشار خود علیه تهران را فعال نگه دارند. با وجود آسیب‌هایی که به برخی تأسیسات هسته‌ای ایران در جریان حملات اسرائیلی-آمریکایی وارد شد، برنامه هسته‌ای ایران هنوز هم یکی از دغدغه‌های اصلی کشورهای غربی است که معتقدند ایران حق ندارد مواد غنی‌شده داشته باشد و باید اجازه دهد بازرسان آژانس به طور کامل در تأسیسات حضور یابند. در مقابل، ایران تأکید دارد که برنامه هسته‌ای این کشور صلح‌آمیز است و غنی‌سازی اورانیوم حق حاکمیتی ایران است و هر گونه کاهش فعالیت‌های هسته‌ای باید با رفع تحریم‌ها و تضمین عدم تکرار حملات همراه باشد.

در همین راستا، مصر تلاش می‌کند نقش خود را در میانجیگری میان ایران و غرب تثبیت کند و از انحصار این نقش توسط قطر یا عمان جلوگیری نماید. طبق برنامه‌ریزی‌ها، جلسه‌ای از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سه هفته دیگر در وین برگزار خواهد شد. بر اساس تحلیل کارشناسان، روند محتمل در ماه‌های آینده، ادامه همکاری محدود و مذاکرات فنی دوره‌ای است که با مدیریت سطحی از تنش، بدون رسیدن به توافق جامع ادامه خواهد یافت.

در این چارچوب، برخی از میانجی‌ها از جمله مصر، قصد دارند سازوکاری نرم و غیرالزام‌آور برای افزایش اعتماد منطقه‌ای ایجاد کنند؛ چارچوبی که ایران را به همکاری محدود تشویق کند و در عین حال ابزار فشار کشورهای غربی را قطع نکند.

به نظر می‌رسد پرونده هسته‌ای ایران وارد مرحله‌ای شده است که کارشناسان آن را «توازن ناپایدار اما قابل مدیریت» می‌نامند؛ وضعیتی که نه به انفجار ناگهانی می‌انجامد و نه به توافق جامع، بلکه بحران تا زمان شکل‌گیری چارچوب امنیتی پایدارتر در خاورمیانه، در سطح کنترل‌شده و مدیریت‌شده باقی خواهد ماند.

*