ارز چند نرخی فرصت سوزی می کند

یک کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه تداوم سیاست ارز چندنرخی به منبع رانت، قاچاق معکوس و فرار سرمایه تبدیل شده است، گفت: شفافیت و ثبات تنها در گرو حرکت تدریجی به سمت تک‌نرخی شدن ارز و اجرای اصلاحات ساختاری است؛ مسیری که می‌تواند سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را تقویت کند و اقتصاد ایران را چرخه فعلی خارج سازد.

علی دماوندی کناری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به چالش نرخ ارز در کشور و شرایط سیاسی و اقتصادی که بر این بازار اثر گذار است، گفت: امروز بازار ارز در ایران، آیینه‌ای از تحولات سیاسی و اقتصادی محسوب می‌شود و روند نوسانات آن بیش از هر عامل اقتصادی تابعی از مناسبات سیاسی - دیپلماتیک و مولفه‌های بین‌المللی است که منجر به انتظارات تورمی می‌شود و بی شک، نتیجه مذاکرات و موضوع مکانیزم ماشه در مقطع فعلی، مهمترین مولفه‌ای است که مسیر امروز و آینده بازار ارز را مشخص می‌کند.

وی ادامه داد: البته در کنار تحولات و مسائل خارجی، برخی نگاه‌ها به داخل است؛ جایی که برنامه‌های وزارت اقتصاد و تیم جدید آن نقشی محوری در تنظیم بازار دارد. وزیر اقتصاد نیز اخیرا از برنامه دولت برای حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز سخن گفت و آن را گامی برای کاهش مشکلات صادرکنندگان و واردکنندگان، ثبات اقتصادی و بهبود معیشت مردم عنوان کرد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به لزوم درک وضعیت فعلی اقتصاد کشور گفت: قبل از هر چیز بهتر است مروری بر وضعیت امروز اقتصاد ایران صورت بگیرد تا پیش زمینه تصمیم‌گیری‌ها روشن شود. بر اساس گزارش‌های اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، اقتصاد ایران در سال جاری با چالش‌های جدی از جمله کاهش رشد اقتصادی، افزایش تورم و گسترش فقر روبرو است که این شرایط، همراه با تحریم‌های پایدار و تنش‌های ژئوپلیتیکی، بازار ارز را به یک میدان تبدیل کرده است.

سیاست ارزی نقش کلیدی دارد

دماوندی کناری خاطرنشان کرد: در این بستر، سیاست ارزی نقش کلیدی در ثبات اقتصادی ایفا می‌کند. ایران از دهه‌ها پیش سیستم چندنرخی را تجربه کرد که نرخ رسمی، نرخ سامانه نیما تا بازار آزاد و حتی نرخ‌های خاص برای واردات کالاهای اساسی را شامل می‌شود و در حال حاضر، دولت با کنترل و تثبیت نرخ‌های مختلف ارز دست و پنجه نرم می‌کند که این سیستم عمدتا برای کاهش فشار تحریم‌ها و حمایت از واردات ضروری طراحی شده است. اما سؤال اصلی که باید مطرح شود این است که در نهایت این روش برای اقتصاد به صلاح کشور و به ویژه معیشت مردم است یا خلاف آن است و همانطور که در برخی مقاطع مطرح می‌شود باید به سمت تک‌نرخی شدن ارز حرکت شود یا خیر؟

وی تصریح کرد: از نظر کارشناسان و با توجه به واقعیت‌های امروز اقتصاد کشور که بر هیچکس پوشیده نیست، سیاست تک‌نرخی ارز به طور کلی به صلاح اقتصاد است، اما اجرای آن نیازمند اصلاحات ساختاری عمیق و تدریجی است که در صورت عدم تحقق این اصلاحات پیش از اجرای سیاست تک نرخی، احتمال موفقیت آن دور از انتظار خواهد بود.

سایه روشن سیستم چند نرخی و قاچاق معکوس

این کارشناس اقتصادی افزود:‌ سیستم چندنرخی ارز میراث سیاست‌های گذشته است و امروز در کنار مزیت‌هایی که دارد، اما به یک منبع رانت‌ ارزی و دسترسی‌های خاص ناشی از اختلاف نرخ‌ها بدل شده و این امر منجر به قاچاق معکوس، تورم وارداتی و هدررفت منابع ارزی می‌شود. برای مثال، شرکت‌های واردکننده کالاهای حیاتی از نرخ یارانه‌ای استفاده می‌کنند، اما در عمل، این یارانه‌ها به جیب واسطه‌ها می‌رود چراکه در بسیاری از موارد، نرخ بازارها با نرخ کالایی که با ارز دولتی وارد شده، تفاوت فاحشی دارد.

دماوندی کناری ادامه داد:‌ این سیستم، اقتصاد را تحریف می‌کند و اعتماد عمومی را از بین می‌برد. در مقابل، تک‌نرخی شفافیت ایجاد می‌کند و رانت را حذف کرده که در بلندمدت نیز به ثبات منجر می‌شود.

سیستم تک نرخی و بازار آزاد به جذب سرمایه کمک می‌کند

وی گفت: متاسفانه امروز و در شرایط فعلی، تولید ناخالص داخلی و درآمدهای نفتی نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته و همین موضوع، اقتصاد ایران را بیش از پیش به جذب سرمایه داخلی و خارجی نیازمند کرده است. این در حالی است که سیستم چند نرخی، بازار را پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی می‌کند که در نهایت به فرار سرمایه منجر می‌شود.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: تجربه جهانی و حتی سابقه ایران در دهه‌های گذشته نشان می‌دهد که ارز تک‌نرخی، با نرخ شناور مدیریت‌شده، سیگنال‌های قیمتی واقعی به بازار می‌دهد و صادرات غیرنفتی را تشویق می‌کند که در اقتصاد تحریم‌زده ایران، این سیاست می‌تواند به تعدیل تعادل پرداخت‌ها کمک کند و تورم را کنترل کند.

مزیت‌های ارز چندنرخی کوتاه مدت است

دماوندی کناری گفت: هرچند ارز چند نرخی موقتا و برای حمایت از بخش‌های حساس مانند واردات دارو یا مواد و کالاهای اساسی در شرایط تحریمی مفید به نظر می‌رسد، اما در بلندمدت بار سنگینی بر دوش اقتصاد می‌گذارد و فشار بر ذخایر ارزی را افزایش می‌دهد و با سقوط ارزش ریال و افزایش قیمت‌ها، این سیستم نه تنها بحران ارزی را عمیق‌تر کرده، بلکه فرصت‌های توسعه را از دست داده است.

وی خاطرنشان کرد: در طرف دیگر، اجرای سیاست تک‌نرخی ارز بدون برنامه و اجرای الزامات آن، ریسک‌ها را افزایش و در شرایط تورم مزمن و وابستگی به نفت، شوک تک‌نرخی می‌تواند تورم را افزایش دهد.

این کارشناس اقتصادی در پایان خاطر نشان کرد: بی شک اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز نیاز به سیاست‌های مکمل مانند کنترل نقدینگی، اصلاح یارانه‌ها و مسئله مهم مذاکرات بین‌المللی برای کاهش تحریم‌ها دارد و این الزامات و مقدمات باید با یک رویکرد تدریجی صورت بگیرد. اما بی شک ادغام بازارهای موازی با بازار آزاد که اصل اولیه اقتصاد است، همراه با نظارت قوی بانک مرکزی و در نهایت تحقق ارز تک‌نرخی نه تنها به صلاح است، بلکه یک ضرورت است تا اقتصاد کشور از این چرخه فعلی خارج و به سمت رشد پایدار حرکت کند.

*