بازشناسی موقعیت دقیق «تپه گبری» پس از ۹۰ سال

مدیر پایگاه ملی ری از بازشناسایی موقعیت دقیق «تپه گبری» (آرامگاه منسوب به مرداویج زیاری) در ری خبر داد؛ اثری که حدود یک قرن پیش توسط اریک اشمیت، سرپرست هیأت آمریکایی، در سال‌های ۱۹۳۴ تا ۱۹۳۶ میلادی (۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خورشیدی) کاوش شده بود.

قدیر افروند درباره بازشناسایی این تپه به ایسنا گفت: امروز (چهارشنبه دوم مهرماه ۱۴۰۴) و با گذشت ۱۰۰ سال از کاوش‌های پروفسور اشمیت، موفق به بازشناسی موقعیت یکی از مهمترین تپه‌ها و آثار تاریخی دوره اسلامی ری، یعنی «تپه گبری» شدیم. این کشف با کمک و همکاری علمی یک دوست جوان دکترای زمین‌شناس از پژوهشگران حوزه زمین-آتشفشان‌شناسی ایران حاصل شد و لازم می‌دانم از همکاری ایشان در حوزه مطالعات باستان‌شناسی ری سپاسگزاری کنم.

این باستان‌شناس افزود: این تپه تاریخی حدود ۱۰۰ سال پیش توسط پروفسور اشمیت کاوش شد، اما همه غفلت‌ها و بی‌توجهی‌های ما، حتی به نتایج علمی پژوهش‌ها، باعث شد که خیلی زود این اثر تاریخی مهم و نتایج ارزشمند آن به فراموشی سپرده شود، تا جایی که متاسفانه بخش عمده‌ای از این اثر مهم تاریخی در اثر ساخت‌وسازهای بی‌رویه و بی‌حساب و کتاب روستایی از بین برود.

مدیر پایگاه ملی ری اظهار کرد: بسیاری از پژوهشگران تاریخ فرهنگ و تمدن درخشان «ری باشکوه» دهه‌هاست که چشم‌انتظار خبری از سرنوشت این تپه تاریخی بوده‌اند که سرانجام امروز این مهم اتفاق افتاد، البته با بی‌نهایت افسوس‌ها. امیدوارم مسئولان محترم وزارت میراث فرهنگی و گردشگری آنگونه که در شأن میراث تمدنی ری با شکوه است، به این کانون تمدنی ایران و جهان توجه لازم را مبذول کنند و امکان و اجازه بررسی و کاوش دوباره این اثر تاریخی را فراهم آورند.

افروند گفت: شادروان دکتر کریمان، پژوهشگر و نویسنده کتاب ارزشمند ری باستان و برخی دیگر از ری‌شناسان بر این باور بودند که اینجا آرامگاه مرداویج زیاری (مقتول سال ۳۲۳ هجری) است که پس از قتل او در اصفهان به دست غلامانش، پیکرش برای خاکسپاری و تدفین به ری منتقل شد.

او تأکید کرد: این بنای ارزشمند و باشکوه از نظر معماری، اولین نسخه از برج‌آرامگاه‌های آسمان خراش ایران، پیش از گنبد قابوس است و در واقع اولین نسخه این گنبد رفیع پیش‌تر از آن در ری ساخته شد. البته تنها نمونه نبود، بلکه امروز می‌دانیم حداقل یک آرامگاه دیگر هم در ری به همان ارتفاع برای حسن رکن‌الدوله ـ امیرالامرای آل‌بویه ـ ساخته شده است. از دیدگاه تاریخ معماری، این نمونه‌های بی‌نظیر و بسیاری از ۱۱۸ آرامگاه مکشوفه گورستان تاریخی زیرین ری، بسیار حائز اهمیت هستند که متاسفانه تاکنون با بدترین شیوه با آن‌ها روبه‌رو بوده‌ایم و بیشتر آنها و شاید همه آنها را نابود کرده‌ایم.

افروند گفت: امیدوارم بیش از این اجازه ندهند میراث فرهنگی و تمدنی ری باشکوه ـ که امروزه می‌تواند باعث نجات اجتماعی و اقتصادی و توسعه پایدار شهر ری بشود و یک بار دیگر ری باشکوه را جهانی نماید ـ غارت و نابود شود. یکی از بهترین راهکارها بی‌گمان کمک و حمایت از ثبت جهانی ری باشکوه خواهد بود که رازیان نجیب و شریف بی‌صبرانه چشم‌انتظار آن هستند.

*