راهبرد جدید ترامپ در برابر عراق

کارشناس مسائل عراق با اشاره به اقدام رییس‌جمهور آمریکا در انتصاب نماینده ویژه در امور عراق به تشریح راهبرد جدید واشنگتن در مقابل بغداد در سه قالب سیاسی، اقتصادی و امنیتی پرداخت.

«سیدرضا قزوینی غرابی» در یادداشتی برای ایسنا نوشت : هفته گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در اقدامی غیرمتعارف، « مارک ساوایا » تاجر آمریکایی عراقی تبار را به عنوان فرستاده ویژه خود در عراق معرفی کرد. از زمان به قدرت رسیدن ترامپ تاکنون، واشنگتن در عراق سفیری تعیین نکرده و یک کاردار به جای سفیر مأموریت خود را انجام می دهد. اما ترامپ اکنون، پس از مدتها وقفه در تعیین یک سفیر جدید، فرستاده ویژه برای عراق تعیین کرده است تا یک بار دیگر همه نگاه‌ها را متوجه کشوری کند که برای مدت‌ها در سایه رویکردهای ترامپ در تحولات اوکراین و غزه و جنگ اقتصادی آمریکا با چین و سایر کشورها به محاق رفته بود.

این انتصاب در فضایی از تنش‌های شدید منطقه‌ای صورت گرفت؛ تنش‌هایی که البته آمریکایی‌ها اعتقاد دارند که با پایان جنگ در غزه به سمت شفافیت و آرامش در حال حرکت است.

تنها چند روز پس از آن‌که ترامپ در اجلاس شرم‌الشیخ نسبت به «سوء‌مدیریت منابع نفتی عراق» متلک هایی را بار نخست وزیر عراق کرد، با ارسال پیامی رسمی روز ملی عراق را تبریک گفت و حالا به موازات فرستادگان منطقه ای اش ویتکاف و برّاک، یک فرستاده جدید و ویژه را برای عراق معرفی کرد تا نشانه‌ای از ورود احتمالی و جدی به پرونده ای جدید و مهم با اتخاذ سیاستی دوگانه، میان هویج و چماق باشد.

به باور بسیاری، انتخاب ساوایا بازتابی از اعتماد شخصی عمیق ترامپ به این فرد است، فردی که در واشنگتن از او به‌عنوان «سایه ترامپ در بغداد» نام برده می‌شود. ساوایا روابط گسترده‌ منطقه‌ای و ارتباطی نزدیک با جوامع مختلف عراقی چه در عراق و چه در ایالات متحده دارد. این انتصاب بدون شک اقدامی صرفا دیپلماتیک نیست، بلکه می‌توان آن را به طور جدی نشانه‌ای از تغییر در راهبرد ایالات متحده در قبال عراق تعبیر کرد؛ تغییری که خارج از چارچوب مسیرهای سنتی وزارت خارجه است و به ساوایا اختیارات گسترده‌ای در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی می‌دهد.

این الگو، بازتاب سبک حکمرانی ترامپ و اعتماد او به چهره‌های نزدیک به جریان (MAGA) است؛ جریانی که ساوایا با فعالیت‌های انتخاباتی‌اش در ایالت میشیگان نقشی چشمگیر در تقویت آن داشت و مشارکت قابل توجهی را در میان جوامع عرب و مسلمان رقم زد.

به نظر می رسد که محور اصلی در انگیزه‌های ترامپ همچنان اصل «نخست آمریکا» با تمرکز بر دگردیسی در مناسبات واشنگتن و بغداد از بعد امنیتی به سمت بهره‌جویی اقتصادی است.

در شرایطی که نقش‌آفرینی نظامی آمریکا در عراق طی چند سال اخیر کاهش یافته، ترامپ می‌کوشد از طریق تضمین قراردادهای نفتی برای شرکت‌های آمریکایی و مهار نفوذ چین و ایران در اقتصاد عراق —که ۹۰ درصد آن بر پایه نفت است— جایگاه واشنگتن را بازتعریف کند. او پیش‌تر هشدار داده بود که سوء‌مدیریت ثروت نفتی عراق به جای ثبات، به بی‌ثباتی دامن می‌زند.

پل سولیوان، استاد امنیت انرژی در دانشگاه جانز هاپکینز، اخیرا گفته بود که «ترامپ از بغداد می‌خواهد نفت خود را در مسیر ثبات و توسعه به‌کار گیرد، نه در خدمت دشمنان واشنگتن. در غیر این صورت با تحریم‌های فوری و پیچیده مواجه خواهد شد».

به نظر می رسد راهبرد جدید ترامپ در قبال عراق سه محور اصلی دارد:

اقتصادی: توسعه میادین نفت و گاز در عراق با جذب سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی در بخش انرژی و فناوری و کاستن از وابستگی ۶۰ میلیارد دلاری عراق به چین.

امنیتی: مهار گروه‌های مسلح نزدیک به ایران مانند کتائب حزب‌الله، تشویق به کنترل یا ادغام آن‌ها در ساختار رسمی، و ارسال پیام به ایران مبنی بر در اختیار داشتن اهرم‌های قوی در عراق از سوی واشنگتن.

سیاسی: ورود عراق به جرگه کشورهای مشارکت جو در منطقه – به تعبیر آمریکایی ها – که نقش سیاسی و اقتصادی خود را به خوبی در نظم تعریف شده ایفا کند.

به گفته ناظران، انتخاب ساوایا انتخابی ویژه در شرایطی ویژه است، فردی که ترکیبی از شناخت فرهنگی و اجتماعی بالا از جامعه عراق و مهارت تجاری و مذاکراتی خوبی دارد و به زبان عربی آن هم با لهجه عراقی مسلط است. همین ویژگی‌ها به او اجازه می‌دهد خارج از چارچوب‌های خشک دیپلماتیک، با گروه‌های مختلف سیاسی و نظامی و فعالان اقتصادی عراق به طور مستقیم گفت‌وگو کند.

ساوایا با اینکه تجربه رسمی در دستگاه‌های دولتی ندارد، اما ایفای نقش او در آزادی الیزابت تسورکوف اسرائیلی که در اختیار کتائب حزب‌الله بود، نشان داد که توانایی تعامل مؤثر با بازیگران غیردولتی در عراق پیچیده و سخت را دارد. تسورکوف اخیرا گفته بود که «این خبر بدی برای کسانی است که در خدمت منافع ایران در عراق هستند. ساوایا دشمن سرسخت شبه‌نظامیان است». این اظهارنظر نشان می‌دهد که پرونده گروه‌های مقاومت عراق، از مأموریت‌های اصلی ساوایا خواهد بود.

همزمانی این انتصاب با اظهارات سودانی در خصوص گروه‌های مقاومت و همچنین سخنان دخالت‌آمیز وزیر امور خارجه آمریکا در گفت‌وگوی تلفنی با نخست‌وزیر عراق در خصوص ضرورت خلع سلاح گروه‌های مقاومت نشان می‌دهد عراق به طور جدی در دایره توجهات و اهتمام کاخ سفید قرار گرفته است.

نزدیکی انتخابات عراق در هفته‌های آینده و این انتصاب و اظهارات جدید و قابل توجه مقامات آمریکایی درباره عراق نشان می‌دهد که این کشور به احتمال زیاد به عرصه جدید مورد توجه رئیس‌جمهور آمریکا تبدیل شده و طی هفته‌ها و ماه‌های آینده باید شاهد افزایش تحولات ویژه در آن باشیم.

*